Smog świetlny w Polsce. Rosnący problem, o którym mówi się niewiele

Choć smog to problem, który najczęściej kojarzymy z zanieczyszczeniem powietrza, istnieje także inna, również groźna odmiana tego zagrożenia, którą nazywamy smogiem świetlnym. To nadmierne, niekontrolowane i niewłaściwie rozproszone światło, pochodzące z oświetlenia ulicznego, reklamowego i komercyjnego. Choć może się wydawać niewinnym zjawiskiem, ma poważne skutki dla naszego zdrowia, środowiska i kosztów energetycznych.

Smog świetlny, zwany również zanieczyszczeniem świetlnym, to nadmierna ilość sztucznego światła w środowisku. Zjawisko to może prowadzić do rozproszenia światła w atmosferze, tworząc jasne niebo nocą i zaburzając naturalne cykle światła i ciemności. Smog świetlny powoduje nie tylko nadmierne oświetlenie, ale także niewłaściwy wybór źródeł światła, czy brak odpowiednich regulacji, dotyczących oświetlenia miejskiego i przemysłowego.

Skutki smogu świetlnego:

• może zakłócać naturalny rytm dnia i nocy, co prowadzi do problemów ze snem i zdrowiem
• długotrwała ekspozycja na nadmierną ilość sztucznego światła nocą może zwiększać ryzyko chorób, takich jak bezsenność i depresja
• smog świetlny wpływa na rośliny, zwierzęta i ekosystemy. Niektóre gatunki ptaków czy owadów polegają na naturalnych ciemnościach do orientacji i polowania. Nadmiar światła może dezorientować zwierzęta i wprowadzać chaos w ekosystemach
• zanieczyszczenie światłem to również ogromna strata energii i pieniędzy, przekładająca się na wzrost rachunków za energię dla mieszkańców i przedsiębiorstw.

Niestety chociaż zjawisko smogu świetlnego narasta z roku na rok, świadomość społeczna problemu wciąż jest niska. O zmianę podejścia do zanieczyszczenia świetlnego zabiegają m.in.  eksperci z polskiej grupy Light Pollution Think Tank (LPTT). W skład LPTT wchodzą naukowcy uczelni wyższych i instytucji naukowych, przedstawiciele samorządów oraz działacze organizacji pozarządowych (NGO). Misja, która im przyświeca, to inspirowanie, podejmowanie i wspieranie działań na rzecz ograniczenia zanieczyszczenia światłem w zgodzie z filozofią zrównoważonego rozwoju.

Smog świetlny. Coraz większy problem coraz większych obszarów

W 2023 roku LPTT przygotowało raport zatytułowany Zanieczyszczenie światłem w Polsce. To pierwszy dokument w naszym kraju, który kompleksowo diagnozuje stopień zanieczyszczenia światłem (stan na koniec 2022 roku). Podstawą raportu są wskaźniki mówiące o tym, jaką ilość światła emitujemy w kosmos oraz jak jasne jest nocne niebo. 

Wnioski płynące z dokumentu są bardzo niepokojące:

• zanieczyszczenie światłem jest w Polsce powszechne i nasila się. Ilość światła emitowanego w niebo w 2022 roku była największa w historii pomiarów i o 6% większa niż w dekadzie 2012–2021) 
• nocne niebo było w 2022 roku średnio 147% jaśniejsze niż niebo naturalne; w miastach kilka tysięcy razy jaśniejsze
• dla 20% Polek i Polaków nocne niebo było zbyt jasne, aby poczuli że nastała prawdziwa noc. Zagrożenie stwierdzono także dla parków narodowych, zwłaszcza sąsiadujących z aglomeracjami

 

Niestety smog świetlny wciąż nie jest interpretowany w polskim systemie prawnym jako zagrożenie, a próby ochrony naturalnej nocy podejmowane w 2022 roku miały charakter nieformalny i oddolny. Zdaniem ekspertów z grupy LPTT konieczne jest m.in. wprowadzenie odpowiednich regulacji prawnych, edukacja społeczna w zakresie smogu świetlnego oraz wprowadzanie efektywnego oświetlenia ulicznego.

Designpole NCT wspiera ograniczenie świetlnego smogu

Dla NCT S.A. temat smogu świetlnego to ważne zagadnienie. Szukając rozwiązań tego problemu stworzyliśmy Designpole, czyli kolekcję słupów oświetleniowych z kompozytu o stylowej grafice i wewnętrznym podświetleniu. To rozwiązanie łączy w sobie dbałość o estetykę przestrzeni z troską o środowisko naturalne.

– Z punktu widzenia problemu zanieczyszczenia światłem kluczowe jest  wewnętrzne podświetlenie zamontowane w słupach Designpole. Taka moc wystarczy do optycznego prowadzenia w parkach, na skwerach czy przy drogach rowerowych bez konieczności włączenia górnej oprawy. A to sprawia, że możliwe jest zmniejszenie ilości emitowanego światła i redukcja zużycia energii elektrycznej nawet  o 45% – wyjaśnia Jarosław Schabowski, pełnomocnik zarządu i dyrektor ds. BRD i Rozwoju Kompozytów w NCT S.A. – Jak to obliczyliśmy? Przyjęliśmy, że średnia moc opraw parkowych to 55W, a wewnętrzne podświetlenie w słupie Designpole to 3-5W. W ciągu roku słupy i oprawy świecą średnio 10 godzin dziennie, przy czym jesienią i zimą – 14 godzin, a wiosną i latem – 8 godzin.. To oznacza, że jeden słup zużywa 218,3 kW rocznie – wylicza ekspert.

Jak dodaje Jarosław Schabowski, czas świecenia oprawy może zostać dodatkowo zredukowany dzięki czujkom, uruchamiającym pełne oświetlenie wówczas gdy w polu ich “widzenia” pojawia się pieszy. W efekcie skraca się czas świecenia opraw z 10 do 4 godzin dziennie. Pozostałe 6 godzin świecić będzie słup. W ten sposób dzienne zużycie całej konstrukcji ukształtuje się na poziomie 270W/dzień (240W oprawa + 30W słup). W skali roku da to oszczędność 98,5 kW, stanowiąc wydatek 99 zł. Różnica (218,3 zł – 99 zł) wynosi 119,3 zł, czyli nawet 45% oszczędności w zużyciu energii na oświetlenie.